Zo stuur je je lezer de goeie kant op (+ mijn pet peeve)
Tijdens een zoektocht naar een nieuwe podcast struikelde ik afgelopen weekend over deze zin:
Jorina en Berendien zijn beide journalisten bij het AD, maar ook gelovig.
Vond ik gek. Want met die ‘maar’ lijkt de schrijver te suggereren dat journalisten niet gelovig kunnen zijn – terwijl dat voor zover ik weet prima kan. Er zit dus een mening in deze zin die je onterecht zou kunnen opvatten als een feit. ‘En’ had ik beter gevonden, want neutraler.
Een fout voegwoord is als een richtingaanwijzer die de verkeerde kant op wijst, schrijft Jan Renkema in de Schrijfwijzer.
Voegwoorden geven immers een signaal aan je lezer: nu komt er een reden, een tegenstelling, een oorzaak. Kies je het verkeerde signaal, dan verdwaalt je lezer in je argumentatie – en dus in je tekst.
Nu gaat het met ‘maar’ nog niet eens zo vaak mis. Ik denk dat deze zin me daarom ook opviel. Wél vaak spot ik een foute mits/tenzij, omdat/doordat of zodat/waardoor (mijn pet peeve). Tijd dus voor een opfrisser.
Mits/tenzij:
Anne gaat naar Spanje mits de zon schijnt → Anne wil bruin worden.
Anne gaat naar Spanje tenzij de zon schijnt → Anne heeft last van zonneallergie.
Omdat/doordat:
Ik ga niet naar buiten omdat het regent → ik maak een keuze met de regen als reden.
De oogst ging verloren doordat het vroor → een situatie met de vorst als oorzaak.
Zodat/waardoor:
Ik heb mijn mobiel in het water gegooid, zodat ik niet meer gestoord kan worden → het was mijn bedoeling dat de telefoon kapotging (intentie).
Mijn mobiel is in het water gevallen, waardoor ik nu niet meer kan bellen → de telefoon is per ongeluk kapotgegaan (gevolg).
Waarom zodat/waardoor mijn pet peeve is, onderstreept Nicolien Mizee in haar boek De porseleinkast. Daarin schrijft ze over haar moeder:
Ze kamde m’n haar niet zodat het moest worden afgeknipt, ze ging niet naar dokters en tandartsen zodat m’n halve gebit wegrotte en ik altijd kromliep van de buikpijn en nu een darmverzakking heb die je normaliter alleen bij bejaarden ziet.
‘Waardoor’ had in deze context ook gekund, en dan was het al een aardig kwalijke zaak. Maar ‘zodat’ vertelt je dat de klitten en de rotte tanden moeders bedóéling waren – en dat verandert de situatie volkomen! Vandaar mijn pet peeve: deze woorden zijn niet synoniem aan elkaar. Ik herhaal: níét synoniem.
Uiteindelijk heb ik de podcast van Jorina en Berendien trouwens niet geluisterd omdat ik zag dat er nieuwe afleveringen van Heavyweight waren.
… of zou je zeggen dat ik ’m niet heb geluisterd dóórdat ik zag dat er nieuwe afleveringen van Heavyweight waren?
Deze schrijftip verscheen eerder in mijn nieuwsbrief, waarin ik je handvatten geef om beter te leren schrijven en ook nog een hoop glimlachdingen deel.
Klinkt goed? You know what to do.
(klik ⬆)